Ssanie piersi wymaga dokładnego objęcia brodawki, uniesienia tylnej części języka do podniebienia miękkiego, wykonywania naprzemiennych ruchów żuchwy: obniżenia i cofnięcia oraz podniesienia i wysunięcia. Podczas karmienia butelką ograniczony jest ruch dolnej szczęki, zaburzeniu ulega sekwencja ssanie-połykanie-oddychanie (Skrzek 2016: 341-342). Podczas ssania nagłośnia zamyka wejście do krtani i pokarm spływa do dróg pokarmowych, Następnie nagłośnia otwiera się, podniebienie miękkie opuszcza i dziecko wydycha powietrze.
Karmienie piersią wpływa na utrwalanie prawidłowego toru oddechowego, dziecko bowiem oddycha wyłącznie przez nos, gdyż podczas ssania i połykania nie musi przerywać oddychania.
Od odruchu ssania do karmienia piersią. Wiedza w pigułce
Zgodnie z rekomendacjami światowymi i europejskimi karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Również ze względów logopedycznych. Mleko matki natomiast jest w pełni dostosowane do potrzeb małego człowieka. Karmienie piersią bywa jednak trudną sztuką. Musi zgrać się wiele czynników, by było efektywne.
Dziecko potrafi pobierać pokarm z piersi, ponieważ rodzi się z odruchem ssania. Dlatego też na początek opiszę, ten niezwykle ważny odruch.
Odruch ssania
(na podstawie Matsgutowa, Regner 2009: 55-56). Pojawia się w 14 tygodniu życia płodowego a zanika między 1 a 2 r.ż. Zdrowy noworodek jest zdolny do ssania natychmiast po urodzeniu. Swoją dominującą aktywność odruch ten ma w 3-4 miesiącu życia dziecka, słabnie między 6 a 7 m.ż. i stopniowo zastępowany jest przez ruchy żucia.
Wywoływanie odruchu: włożenie małego palca do ust dziecka, stymulacja okolic języka (od czubka do środka języka) i podniebienia (na górnym wałku dziąsłowym), stymulacja dotykowa ust.
Patologicznie działający odruch: nie obserwuje się akcji ssania, niemożliwe jest przełykanie wypychanie języka, zakłócone oddychanie, refluks, ssanie języka, patologiczne otwieranie ust, stałe ssanie palca, hamowanie przełykania, kąsanie, gryzienie, strach przed utratą miłości i izolacją.
Podczas karmienia piersią aparat artykulacyjny jest bardzo aktywny
Praca zespołu mięśni podczas ssania piersi korzystnie wpływa na modelowanie kształtu podniebienia twardego, szczęki, żuchwy, jamy nosowej i zatok przynosowych, wzmacnia mięsień okrężny ust, mięśnie żwacze i mięśnie mimiczne twarzy, a także kształtuje prawidłowy zgryz. Opór, jaki stawia brodawka w trakcie ssania, przygotowuje dziecko do wysiłku podczas żucia pokarmów stałych (Walencik-Topiłko, Banaszkiewicz 2016: 717).
Ssanie mleka z piersi matki dzieli się na dwie fazy:
Faza stymulacji. Rozpoczyna się odruchem szukania piersi przez noworodka. Można dotknąć wówczas brodawką ust malucha, by noworodek je otworzył i szczelnie objął brodawkę wraz z otoczką.
Faza głębokiego ssania. Podczas tej fazy aktywnie pracują mięśnie warg i języka. Dziecko musi podjąć ciężką pracę, by wyssać pokarm.
Gotowość dziecka do ssania (Sztyber 2015: 24):
- otwiera usta,
- wysuwa język,
- wkłada ręce do ust,
- zaczyna szukać brodawki (uaktywnia się kolejny bardzo ważny odruch – szukania).
Podczas karmienia dziecka należy zadbać o:
- prawidłową i wygodną pozycję matki i dziecka,
- prawidłowe przystawienie dziecka do piersi (nie przystawiamy piersi do dziecka) oraz prawidłowe jej uchwycenie (dziecko powinno chwycić brodawkę wraz z otoczką)
Wcześniej warto ocenić ssanie i sprawdzić wędzidełka, czy nie są za krótkie. Szczególnie ważne jest wędzidełko podjęzykowe. Za krótkie może ograniczać ruchy języka, co może być źródłem problemów ze ssaniem. Wędzidełko można podciąć już noworodkowi. Im wcześniej, tym lepiej.
Warto wiedzieć
Cechy prawidłowego przystawienia do piersi (Sztyber 2015: 31):
- usta szeroko otwarte
- nos i broda przylegają do piersi
- dolna warga wywinięta, górna warga odchylona
- otoczka brodawki bez zmarszczeń, widoczny rąbek języka w kąciku ust
Cechy efektywnego pobierania pokarmu (Sztyber 2015: 32):
- po przełknięciu słychać oddech, słyszalna jest głoska „k”
- krtań dziecka rytmicznie się porusza
- rytm ssanie: połykanie wynosi 1:1 lub 1:2, lub 1:3
- ssanie jest odczuwalne przez matkę, ale nie sprawia jej bólu
Jeśli karmienie nie idzie
Alternatywne metody karmienia w przypadku, gdy zaburzona jest laktacja w pierwszych dobach po porodzie (Sztyber 2015: 37):
- z zastosowaniem kubeczka (należy zadbać o odpowiednią pozycję dziecka, niewskazana jest pozycja leżąca, należy sprowokować u dziecka otwarcie ust poprzez delikatne dotykanie górnej i dolnej wargi, kiedy dziecko otworzy usta i wysunie język na dziąsła, podajemy odrobinę mleka [nie odrywając kubeczka od dolnej wargi] pozwalamy dziecku samodzielnie przesunąć pokarm w głąb jamy ustnej. Pierwszy pokarm dziecka to zazwyczaj kilka mililitrów. Kubki można przez internet, a także w niektórych aptekach );
- łyżeczki (pozycja półleżąca, prowokujemy otwarcie ust poprzez delikatny dotyk łyżeczką, kiedy dziecko otworzy usta i wysunie język na dziąsła, podajemy odrobinę mleka [nie odrywając łyżeczki od dolnej wargi] pozwalamy dziecku samodzielnie przesunąć pokarm w głąb jamy ustnej);
- drenu;
- strzykawki.
Alternatywne metody karmienia przy użyciu kubeczka, drenu czy łyżeczki nie zakłócają odruchu ssania u dziecka. Można używać również odpowiednio dobranych butelek do karmienia dziecka. Należy jednak skonsultować to z doradcą laktacyjnym lub logopedą na oddziale. Moje dziecko na oddziale miało podany pokarm w butelce. Miałam bardzo duże problemy z laktacją i było mi bardzo trudno zachęcić Kubę do jedzenia z piersi, ale się udało po bardzo ciężkiej walce. W pierwszym miesiącu życia jednak podawałam mu pokarm z dobrze dobranej butelki. Ja sama walczyłam o laktację – raz z Kubą przy piersi a raz z laktatorem. Kto miał podobnie, wie, o czym piszę.
Przyjaźń z laktatorem
Przydaje się zwłaszcza wtedy, kiedy młoda mama planuje wyjazdy, pracę, a chce odciągać pokarm lub po prostu wówczas, gdy ma problemy z laktacją. Mnie laktator towarzyszył do ok. 6 miesiąca życia Kuby ze względu na ciągłe problemy z karmieniem. Wiecznie miałam za mało pokarmu i laktator pobudzał jego produkcję. Dla mnie to było i tak zbawienie, chociaż zdarzało się, że odciągałam po kilka mililitrów w największych kryzysach. Ostatecznie karmiłam swoje dziecko prawie dwa lata.
Poniżej schemat jednorazowego odciągania pokarmu (Sztyber 2015: 35):
pierś prawa 7 minut – pierś lewa 7 minut
pierś prawa 5 minut – pierś lewa 5 minut
pierś prawa 3 minuty – pierś lewa 3 minuty
Mamy, które nie mogą karmić piersią z jakichś powodów, powinny dobrać odpowiednie akcesoria do karmienia. Według ortodontów karmienie butelką oraz ssanie smoczka powinny zostać zakończone przed 18 m.ż. dziecka (Regner 2016: 289). Ze smoczka najlepiej jednak rezygnować już w drugim półroczu życia dziecka, kiedy pojawiają się pierwsze ząbki.
UWAGA!!! Kobieta, która karmi, może jeść wszystko. To mit, że mleko będzie zimne po zjedzeniu lodów, a po brokułach dziecko będzie miało wzdęcia. Nie dajcie sobie wmawiać takich bzdur. Bóle brzucha u noworodka, a później niemowlaka to często sygnały jego niedojrzałego jeszcze układu trawiennego. Jedzenie, które spożywacie trafia do waszego żołądka i co najwyżej to Wy będziecie mieć wzdęcia po brokułach. Dziecko otrzymuje wraz z pokarmem wartości odżywcze, dlatego dieta musi być zrównoważona i bogata w witaminy i minerały.
APEL!
Droga Mamo, jeśli z jakichś powodów nie możesz karmić piersią lub nie chcesz, pamiętaj, że bliskość z dzieckiem możesz budować na sto różnych sposobów. Możesz być z maluchem tak samo blisko karmiąc go butelką, patrząc mu w oczy i przytulając do swojego ciała. I jest z tego jeszcze jeden plus – Tata może być przy karmieniu tak samo blisko jak Ty.
Bibliografia:
Regner A., Wczesna interwencja logopedyczna zapobiegająca zaburzeniom ustno-twarzowym, [w]: Wczesna interwencja logopedyczna, pod red. Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Gdańsk 2016
Walencik-Topiłko A., Banaszkiewicz A., Profilaktyka logopedyczna, [w]: Wczesna interwencja logopedyczna, pod red. Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Gdańsk 2016
Skrzek J., Diagnoza i terapia funkcji pokarmowych w obrębie okolicy orofacjalnej – połykania, gryzienia, żucia, [w]: Wczesna interwencja logopedyczna, pod red. Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Gdańsk 2016
Sztyber B, Karmienie piersią, [w]: Neonatologia. Praktyczne umiejętności opieki nad noworodkiem, pod red. Salamończyk M., Łozińska-Czerniak A, Dmoch-Gajzlerska E., Warszawa 2015
Matsgutowa S., Regner A., Rozwój mowy dziecka w świetle integracji sensomotorycznej, Wrocław 2009
Również wiem co to znaczy walka o laktacje, z racji tego że skończyłam studia logopedyczne to za wszelką cenę nie chciałam dawać ani smoka ani butelki, ale niestety nie udało się ? ale dzięki temu że miałam kontakt z położna która była doradca laktacyjnym bardzo mi pomogła i walczylam o laktacje. 3 miesiące z laktatorem, bo moje dziecko nie potrafilo kompletnie ssać piersi, a pokarmu miałam tyle że mogłam kilkoro dzieci wykarmić ?lecz w momencie kiedy skończył 3 miesiące załapał i dopiero wtedy zaczęłam go tak naprawdę karmić piersią ? także trzeba walczyć do końca ?